İstatistiksel Verilerle Nasıl Yalan Söylersiniz

SüperAktif’in Saç Saç Paraları Paraları yazısını okuduğumda aklıma gelen şey bundan 20 yıl önce ilk defa ekonomi dersi aldığımda hocamız MR Lachel’ın bahsettiği bir ekonomik varsayımdı. MR  Lachel en basit anlatımı ile şöyle bir ekonomik varsayımdan bahsetmişti.

 “Bir hane halkının geliri artarsa harcamaları  arasında gıdaya ayırdığı paranın toplam giderlerine oranı azalır, giyeceğe harcadığı paranın toplam giderlerine oranı aynı kalır, eğitim sağlık ve eğlence gibi harcamalara ayırdığı paranın toplam giderlerine oranı ise artar” demişti.

Bu durumda geliri azalan bir hane giderlerine oranla gıdaya daha fazla para ayırırken, eğitime ve eğlenceye daha az para ayırmaya başlar. Diğer taraftan hane halkı geliri artıyorsa da bunun tam tersi olur.

Bu varsayımın doğru olduğunu kabul edersek;

“Yurtiçi tüketimde yüzde 27.5’lik pay ve 66.8 milyar lira ile gıda, içki ve tütün, ilk sırayı aldı. Bu kalemde geçen yıla göre yüzde 15.5 artış yaşandı.”

Cümlesinden benim çıkardığım sonuç geçen yıla göre hane olarak fakirleşmişiz.

Bu yaz sıcağında kafanızı isterseniz biraz daha karıştırayım :)

Aşağıda dolar, altın, benzin gibi bazı varlıkların TL cinsinden bir yıl önceki değerlerini veriyorum. Bu varlıklar sonuçta gelirimizi ve giderlerimizi yaparken kullandığımız evrensel değişim araçları.

SüperAktif’in Saç Saç Paraları Paraları yazısında bahsi geçen hane halklarının yurtiçi tüketimi, yurtiçi harcamalar vb. rakamlarını aşağıda belirtilen cinslere çevirip kıyaslamasınızı yapın bakalım bu sefer karşınıza çıkacak oransal değişimler nasıl olacak.

 Örnek olarak ben bir tanesinin hesabını yapıyorum;

“hane halklarının yurtiçi tüketimi 243 milyar 204 milyon 15 bin lira oldu. Bu tutar geçen yılın aynı döneminde 222 milyar 41 milyon 914 bin lira düzeyindeydi. Buna göre iç tüketimdeki artış yüzde 9.5’i buldu. “ 

Cümlesinin şu şekilde değiştiğini göreceksiniz.

“hane halklarının yurtiçi tüketimi  134 milyar 114 milyon 930 bin dolar oldu. Bu tutar geçen yılın aynı döneminde  137 milyar 487 milyon 253 bin dolar düzeyindeydi. Buna göre iç tüketimdeki azalış yüzde –2.45’i buldu. “

Ne oldu artı değer bir anda eksiye döndü.

Peki hangisi doğru?

İki değerde nominal anlamda doğru ama gerçek anlamda yanlış.

Çünkü en basitinden bahsi geçen cümlede aynı dönem için

– Hane halkı değişim sayısı nedir?
– Yurtiçi fiyat endeklerindeki değişim nedir?

gibi bilgiler eksik.

İşin üstatları bu hesaplamada daha nelerin olması gerekliliği listesini daha da uzatabilir…

Keşke ekonomi bilimi kantinci hesabı aritmetikle açıklanabilseydi de bizde hayatımızın bir dönemini ekonometri yi sökeceğiz diye çürütmeseydik.

8 Temmuz 2012 ile 8 temmuz 2011 arasındaki TL değerleri;

	08-Tem-12	08-Tem-11	Değişim %
Dolar $	1.8134	1.615	12.28%
Altın gr	92.299	80.025	15.34%
95 Oktan benzin litre	4.29	4.23	1.42%

Doktorada Araştırma Metodları dersinde hocamız Prof. Dr Rauf Nişel “istatistiğin sayılarla yalan söyleme sanatı” olduğunu bilmemizi istemişti.

Bu konuda sayılarla daha fazla oynayarak hem eğlenmek hemde karşınızdakilerin kafasını karıştırmak isterseniz plajda okumanız için Rauf hocanın bize yıllar önce önerdiği kitabı önereceğim. Amerikada incilden sonra en çok satan Darrel Huff tarafından 1954 yılında yazılmış olan kıtabın adı  “How to tell lies with Statistics?”

İstatistiksel verilerle nasıl yalan söylersiniz

10/07/2012

Murat TUNÇER

Not:Peşin peşin söyleyeyim sakın bana Ekonomi profesörü başbakanlardan memleket ne hayır gördü kantinci başbakanla ileri demokrasiye sahip büyük ülke olduk geyiği yapmayın!!!  Çünkü cahile dert anlatmak zordur ben bu konuda daha fazla topa girmem.  “Allah Türkü korusun der” yürür geçerim.

Bu yazı 1755 defa okundu