Su ve Su Havzaları
Hayatımızın devam etmesi için gereken en önemli ihtiyaçlardan biri su. Vücudumuzun %80’i su. Uzun süre aç kalabiliyoruz ama susuz kalamıyoruz.
Tarih boyunca insanoğlu suyu depolamak, arıtmak, yer altından, nehirlerden, derelerden çekmek, yön vermek, gücünü kullanmak, önünü kesmek için çeşitli yöntemler geliştirmiş. Toplanan ve kullanılan su milli bir kaynak. Ülkemiz su açısından oldukça iyi bir konumda. Örneğin yanımda çalışan hintli arkadaşım, Hindistanda bazı yerlerde şehir suyunun olmadığını ve doğal kaynaklarında genelde foseptik ile karışmış ve kirli olduğunu söylüyor.
Su nasıl toplanıyor
Evimizde musluğumuzdan akan su belediyemizin sağladığı bir hizmet. Bu su, içme suyu barajlarımızdan çeşitli arıtma ve süzme işlemlerine tabii tutulduktan sonra bize yani tüketiciye belli bir ücret karşılığı geliyor.
Barajlara dolan su ise onu besleyen nehirlerden ve etrafındaki su toplama havzasından sağlanıyor. Ülkemiz 25 adet hidrolik havzaya bölünmüş ve bu havzaların korunması için yapılan çalışmalar da var.
Suyun kalitesi ve çevresindeki tabiata sunduğu yararlar ise havza bölgelerinin ekolojik kalitesi ile doğru orantılı. Havzaların ekolojik kalitesi ise üzerindeki bitki örtüsü, ormanlık alanları, yaşayan canlıları ile değerlendiriliyor. Eğer bir havzanın içindeki barajlarının etrafı ve barajı besleyen nehirlerin kenarları ormanlık ise, yapılaşma kontrol ediliyor ve nehirlere kanalizasyon akmıyorsa, barajın, beslendiği ve beslediği nehirlerin eko sistemi kontrol edilip, yaşayan balık ve kuşlardan tutunda bakteri seviyesindeki canlılarına kadar biliniyorsa, havzanın da tam bir yönetimi yapılıyor demektir. Tabii çeşitli devlet birimlerine pek çok işler düşüyor. Tapu kadastro’dan tutunda, Tabii kaynaklar birimlerine kadar. Ama bu konular bu yazının dışında kalan konulardır. Daha geniş bilgiyi www.havzakoruma.com adresinden veya google arama ile alabilirsiniz. Ayrıca her belediyenin sayfasında yapılmış ve yapılacak projeler hakkında bilgiler de mevcut.
Birey olarak ne yapabiliriz
Havzayı besleyen kollarda tarım yapan çiftçiler suyu çekerek kullanırlar, ama çekerken dikkat edilmesi gereken konular var.
1- Kaç megalitre su tarım için kullanılmak üzere mevcuttur? Bunun yüzde olarak belirlenmesi, barajların doluluk oranları, yağmur istatistik verileri, buharlaşma istatistik verileri gibi pek çok değişkeni barındırır. Tabii bu yüzde belirleme bireysel olarak yapılacak bir şey değil fakat en azından yakındaki barajların doluluk oranları ve nehirlerin seviyesi gözlenebilir.
2- Suyun çekildiği kolda kaç çiftçi veya su kullanıcısı mevcuttur? Sizden başka kaç kişi daha suyu kullanıyor? Ne kadar kullanılıyor ve ne zaman kullanıyor? Tüm bu sorular bir sulama çizelgesinin gerekliliğini ortaya koyuyor.
3- Ekolojik dengeleri bozmadan ve su ile ilişkili yaşayan canlıların geleceğini tehlikeye atmadan ne kadar su kullanılabilir? Etrafınızda korumada olan canlılar olabilir. Ayrıca suyun azalması mikrobik seviyede de canlıların azalmasına neden olur ve bu suyun kalitesini doğrudan etkiler.
4- Ekolojik dengeyi bozmadan barajlardan ne kadar su salıverilebilir ki hem çiftçi yararlansın hemde ana barajların su ihtiyacı karşılansın? Barajlardan salınacak suyun sıcaklığı çok önemlidir. Tabanda soğuk olan su yukarılarda daha sıcaktır. Nehrin içinde yaşayan bitki örtüsü bu sıcaklık değişimlerinden etkilenir. Ayrıca suyun akış hızı da diğer canlıları etkiler. Ölçülüp biçilmesi gereken bir konudur; tabii birey olacak yapılacak bir şey değil ama kullanımımızı kontrol ederek katkıda bulunabiliriz.
5- Sulama sistemi nasıl olmalıdır ki hem tuzlanma hemde buharlaşmadan dolayı kaybedilen su en aza indirilebilsin? Ben ufacık bahçemde bile damlalıklı sulama sistemi kullanıyorum. Tarımsal ve büyük ölçekli operasyonlarda bunun maliyeti büyük olur ama kazancı eminim daha da fazla olacaktır. 10 senede tuzlanacak bir toprakda da zaten tarım yapılamaz. Yani sulama sistemimiz sürdürülebilir tarıma uygun olmalıdır.
6- Kullandığımız suyu ölçebilir miyiz? Tabii ki. Su pompasının gücü ve kullandığı elektrik ölçülür ve pompaladığı su belirlenebilir. Veya bir su saati pompadan sonraya eklenebilir. Amacımız kullandığımız suyu ölçerek veri oluşturmak ve yıl içinde karşılaştırma yapıp hangi ürüne ne kadar su kullandığımızı bulmak (maliyet hesapları veya ürün seçimi için) veya her yıl kullandığımız suyu görmek ve optimizasyon yapmak için kullanılabilir.
7- Etrafımızda yaşayan diğer canlıları biliyor muyuz? Çok fazla su tarımda kullanılırsa nehrin etrafındaki ekolojik denge de bozulur. Su, her canlının yaşaması için gerekli bir kaynak olduğundan buna dikkat etmek gerekir. Etrafımızdaki canlıları kaydedip bunların yıllar boyunca üreme, yayılma gibi verilerini tutarsak, susuzluk dönemlerinde de nasıl davrandıklarını gözlemleyebiliriz ve buna göre su kullanımımızı ayarlayabiliriz.
8- Yer altı kaynakları mevcut mudur? Nasıl açılır ve kullanılır? Çevreye etkisi nasıl olur. Su kuyusu açmak, sondaj yapmak ve bu suyu kullanmak çevreyi nasıl etkiler. Su tabanı boşalırsa çökme meydana gelebilir mi? Çıkan suyun kalitesi nedir? Herhangi bir foseptik karışım var mıdır? Yer altı suları tabii kaynakların ve havzanın bir parçasıdır. Sizin çektiğiniz kuyu suyu başka bir yerde bir pınarın kurumasına sebep olabilir.
Peki havza etrafındaki fabrikalar ve yerleşim yerleri
1- Fabrikanın atık suları nereye gidiyor? Fabrika atıkları özel olarak belediyeler tarafından kontrol edilir. Bu atıklar çoğu yerde kanalizasyon sistemleri ile arıtma tesislerine bağlanır. Eğer etrafınızda atıklarını su havzalarına boşaltan fabrikalar varsa ihbar etmeniz gerekir.
2- Fabrika için gerekli su nereden geliyor? Fabrikanın kullandığı su ne kadardır ve nereden geliyordur? Bu kullanım ekolojik dengeleri bozar mı?
3- Kanalizasyon sistemi var mı? Mevcut kanalizasyon sistemi var mıdır ve arıtma tesislerine bağlı mıdır? Kanalizasyon sisteminin olması her zaman kanalizasyon atığının arıtma tesislerine bağlı olduğu anlamına gelmez. En yakın nehre de boşalıyor olabilir.
4- Yerleşim yoğunluğu nedir? Eğer yerleşim havza içine yayılmış ise bu yerleşim yoğunluğunun kontrolü, ve usulüne uygun olmayan yapılaşmanın ihbar edilmesi gerekir.
5- Kanalizasyon arıtma tesisleri nerededir? Kapasitesi nedir? Bu bilginin bilincinde olmak önemlidir zira sifonu çektiğimizde hokkabazlık yapıp atığı yok etmiyoruz. Bu atıklar bir yerlere gidiyor. Sifonunuzda kullanılan su kaç litredir biliyor musunuz? Daha az sifon suyu kullanabilir miyiz?
6- Tuvaletinizin nereye bağlı olduğunu biliyor musunuz? Hangi arıtma tesisine katkıda bulunuyorsunuz?
7- Şehir su depoları nerededir biliyor musunuz? Semtinize su sağlayan depolar nerededir? Arıtma için neler yapılıyor? Depo görevlileri ile gidip konuşabilir misiniz? İlkokul gezileri düzenlenebilir mi?
8- Suyunuzun hangi barajdan geldiğini biliyor musunuz? Bu barajın temizliği için bir şeyler yapıyor musunuz?
9- Piknikçilerin oluşturduğu kirlilik ne seviyede? Baraj ve nehir kenarlarında pikniğe gidiyor musunuz? Çöpünüzü topluyor musunuz?
Yağmur suyu ve doğal kaynaklar için neler yapılabilir?
1- Yağmur suyu nasıl depolanabilir? Yer altı ve yer üstü depolar yapılabilir. Yada göletler inşa edilebilir.
2- Ev kullanımı için hangi işlemlerden geçmesi gerekir? Hangi süzme ve arıtma işlemleri size en kaliteli suyu sunar? Maliyetleri ne kadardır?
3- Depolanan su tarımda nasıl kullanılabilir?
4- Sistemin maliyeti nedir? Kendini nasıl amorti eder? En iyi kullanım nasıl olmalıdır? Buharlaşması nasıl azaltılabilir?
5- Doğal bir pınar mevcut mu? Nasıl depolanabilir, kullanılabilir?
6- Gölet yapacak bir yerimiz var mı? Arazimizin uygun bir yamacına gölet yapıp su toplanması sağlanabilir mi?
Arazimizde ki suyun akışını, bulunduğumuz yerin yer şekillerini ve toprak katmanlarını araştırıp öğrenmek ne kadar gerekli oluyor değil mi? Tabii bir de bölgemizde yapılmış eski sarnıçlar, kuyular, su yolları varsa bize su depolama ve kullanım hakkında daha da fazla bilgi verebilir.
Nehirleri ve barajları sonsuz birer kaynak gibi görmenin ve hor kullanmanın ne kadar da kötü bir şey olduğunu umarım belirtebilmişimdir. Burada ağaç dikmenin de önemi büyük. Ağaç toprağı tutarak erozyonu önlüyor, süzgeç görevi görüp suyu süzüyor, yağmur yağmasına neden oluyor, havayı temizliyor, kuşlara ve diğer canlılara yuva oluyor, arılara polen ve nektar sağlıyor. Musluğu açtığınızda akan suyun kalitesi, havzasındaki ağaçlar ile doğru orantılı. Yakın havzalara ne kadar fazla ağaç dikersek geleceğimizi de o kadar garanti altına almış oluyoruz.
Suyu doğru kullanmak, bu konuda araştırıp öğrenmek, devlet birimlerinden bilgi talebinde bulunmak, meteoroloji, yağmur düşme oranları, toprağın su tutma oranları, toprak katmanlarının durumu gibi pek çok konuda bilgilenmek bize bilinçli ve sürdürülebilir bir tarım için yol açar. Bilinçlenme süreci uzun sürebilir ama elde edeceğimiz bilgiler hayatımız ve ekolojik sistemin devamlılığı ve bozulmaması için yararlı olacaktır.
Bol ve temiz sulu günler dilerim :-)
Bu yazının orjinali 17 Şubat 2013 tarihinde Artizan Peynircilik sitesinde yayınlanmıştır.
Bu yazı 2206 defa okundu
Yazarın gıda mühendisliği veya peynir/sucuk fabrikasında çalışmışlığı yoktur. Tüm bilgi internet üzerindeki forumlardan, kitaplardan ve diğer kaynaklardan edinilmiş ve bizzat uygulanarak denenmiştir. Yazarın zaten bir mühendis olması disiplinli şekilde çalışmasını ve tarifleri uygulamak için ortaya çıkartırken çok fazla araştırmasına neden olmuştur. Hobi olarak güzel bir uğraş olmasının yanında yaptığınız ürünlerin de yenebiliyor olması daha da sevindiricidir.
- Peynir Yapımında Süt - 10/09/2014
- Peynir Yapım Ekipmanı - 03/09/2014
- Salamura - 27/08/2014
Bir yanıt yazın